Op de verjaardag van je nichtje verklaart oom Kees weer eens dat het met die klimaatverandering wel meevalt: “Zo’n koude april hebben we in geen eeuw gehad. En in februari vroor het nog –10.” En jij weet wel dat de aarde steeds verder opwarmt en dat die klimaatverandering helemaal niet meevalt, maar je weet ook niet precies hoe het nu zit met die koude april.
April 2021 was koud – bij ons
In Europa was april 2021 een hele graad kouder dan normaal, maar wereldwijd was het 0,75 graad warmer. Daarmee staat april 2021 in de top tien van warmste aprilmaanden sinds het begin van de metingen in 1880 (bron: NOAA, Global Climate Report – April 2021).
Het normale mondiale klimaat is gedefinieerd als het gemiddelde weer in de periode 1951-1980. In Nederland gebruiken we voor ons gemiddelde ‘normale’ weer een andere periode, die iedere tien jaar verschuift. Per 1 januari 2021 berekent het KNMI ons klimaat als het gemiddelde weer van 1991-2020. Zelfs als je april vergelijkt met onze nieuwe klimaatreferentie van 1991-2020 was het wereldwijd nog 0,12 graden warmer.
De normale apriltemperatuur in Nederland is gemiddeld 9,8 graden (bron: Weeronline). Met 6,7 graden was april 2021 echt koud, ook vergeleken met de afgelopen eeuw. Maar als je de jaren 1900-2021 sorteert op de temperatuur in april, dan komen acht van de warmste tien jaren uit de referentieperiode 1991-2020. Het is dus niet zo gek dat het een keertje minder warm is. 2021 bungelt ergens onderaan, maar hoort niet eens tot de koudste tien aprillen.
Weer en klimaat zijn niet hetzelfde
Klimaat is het gemiddelde weer over de afgelopen dertig jaar, en het weer is wat er nú gebeurt. Het weer schommelt zo’n beetje rond het klimaat heen, soms een beetje warmer, soms een beetje kouder. Dan weer wat droger, dan weer wat natter. Dus als het kouder weer is dan gemiddeld, dan wil dat niet zeggen dat de aarde niet of minder opwarmt, maar alleen dat het echte weer geen gemiddelde is.
De Warme Golfstroom bepaalt het klimaat
Het klimaat in Nederland en in heel West-Europa wordt voor een belangrijk deel bepaald door de Warme Golfstroom (bron: KNMI). De Golfstroom vervoert warm water vanuit de tropen naar de Noordpool en zorgt er zo voor dat wij een gematigd klimaat hebben, veel warmer dan wanneer die Golfstroom er niet was. Bij de Noordpool koelt het water af en door het zoutgehalte zakt het naar beneden, waar het verder stroomt naar de Zuidpool en vandaar verder rond de aarde.
Als die Golfstroom zou stoppen, dan zou het hier veel kouder worden, ondanks de opwarming van de aarde. En juist die opwarming kan ervoor zorgen dat de Golfstroom stopt. Als het warmer is, smelten gletsjers en ijskappen en komt er meer zoet water in de oceaan. Daardoor daalt het zoutgehalte, wordt het water minder zwaar en zakt het bij de Noordpool minder makkelijk naar beneden, waardoor de transportband tot stilstand komt.
Sinds 1850 wordt de Golfstroom steeds zwakker, met een flinke extra verzwakking halverwege de vorige eeuw (bron: NOS). De gevolgen hiervan op ons weer en ons klimaat zijn onzeker, maar we kunnen waarschijnlijk rekenen op grotere extremen, met strengere winters en hetere en drogere zomers.
Straalstromen bepalen het weer
Belgische weermannen spreken vaak over de straalstroom die zo belangrijk is voor het weer van dit moment. Straalstroom is een wind op 10 kilometer hoogte met een gemiddelde snelheid van minstens 100 kilometer per uur (windkracht 11 of meer). Het is een langgerekte smalle band met hele hoge windsnelheden die kronkelt door de atmosfeer (bron: KNMI).
De kronkels in de straalstroom zorgen voor troggen en ruggen. Onder de rug wordt warme lucht aangevoerd en kan zich een hogedrukgebied vormen. Boven een trog krijg je daarentegen een lagedrukgebied (bron: EOS).
Als de straalstroom ten zuiden van Nederland ligt, bevinden we ons in de koudere lucht en is ons weer wisselvallig. Ligt de straalstroom ten noorden, dan hebben we een aanvoer van zachtere lucht en stabieler weer. Recht boven ons hoofd levert wisselvallig en winderig weer op (bron: Meteo Gouda. Daar vind je ook een animatie van de straalstroom voor de komende week).
Ook de straalstroom verzwakt door de klimaatverandering. Een zwakkere straalstroom zal vaker ‘blokkeren’, dat wil zeggen langere tijd niet veranderen, waarmee het weer ook langere tijd hetzelfde blijft met bijvoorbeeld langdurige droogte of een hittegolf tot gevolg.
Dus?
Een enkele koude april zegt niets over de klimaatverandering, want het echte weer zal altijd schommelen rond een gemiddelde. Bovendien was het alleen in Europa en op de Zuidpool kouder dan normaal, voor de rest van de wereld was april juist warmer.
Dus als oom Kees op de volgende verjaardag weer beweert dat het allemaal wel meevalt met de klimaatverandering, dan kun jij hem vertellen dat hij er naast zit.
Het bericht Koelt de aarde af met een koude aprilmaand? verscheen eerst op Carolaan.